کد مطلب:188994 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:139
کعبه ای دیگر
در زمان حكومت داری عبدالملك، حاكمیت زبیری ها در حجاز شكل گرفته بود. عبدالله بن زبیر قریب یك دهه بر حجاز حكومت نمود. وی در مدت حكومت داری اش تغییراتی نیز در ساختمان كعبه پدید آورد و با تخریب خانه خدا آن را از نو بنیان نمود و تشریفاتی نیز اضافه كرد.
ابن زبیر از كعبه و موسم حج بهره سیاسی می برد. افرادی را كه از بلاد اسلامی برای انجام حج به مكه رهسپار می شدند، به بیعت خویش وادار می ساخت. حتی بزرگان قریش مانند عبدالله بن عباس و محمد حنیفه را نیز بر بیعت خویش وادار ساخت؛ گرچه موفق نشد. [1] وی همین اقدام را در مورد مردم شام انجام می داد. افرادی را كه از شام برای انجام حج می آمدند به بیعت خویش وادار می نمود! [2] .
عبدالملك حاكم اموی برای حل این مشكل چاره جویی نمود. وی مردم را از رفتن به حج ممنوع ساخت و هنگامی كه با انتقاد مردم روبرو
[ صفحه 180]
شد، كه چرا از انجام واجب جلوگیری می كند، در پاسخ آنان اقدامی بی سابقه و عجیبی نمود. وی دستور داد ابن شهاب زهری این حدیث معروف را منتشر سازد، كه بار سفر تنها به زیارت سه مسجد بسته می شود؛ مسجدالحرام و مسجد نبوی شریف و مسجد بیت المقدس، لا تشد الرحال الا الی ثلاثة مساجد مسجدالحرام و مسجدی و مسجد بیت المقدس. [3] .
وی از این حدیث این گونه بهره برداری نمود كه مسجد بیت المقدس از نظر فضیلت همتای مسجدالحرام است! مردم به جای این كه به زیارت مسجدالحرام و كعبه بروند می توانند به زیارت مسجد بیت المقدس بروند! وی دستور داد بر روی صخره ای كه گفته می شود رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم از روی آن در بیت المقدس به معراج عروج نمودند، قبه ای بنا كنند و روی آن را بپوشانند و آن را به منزله كعبه قرار دهند! مردم را وادار ساخت بجای طواف دور كعبه به دور آن صخره طواف كنند! [4] این اقدام از چند جهت حایز اهتمام است.
نخست اینكه عبدالملك برای اقدام خویش در قدم اول فرهنگ سازی نمود و دستور داد همانند زهری حدیثی را در مورد فضیلت بیت المقدس منتشر سازد.
دو دیگر این كه رسما بیت المقدس و صخره یاد شده را جایگزین مسجدالحرام و كعبه نمود. در واقع كعبه دیگری برای دین مردم و انجام مناسك حج دست و پا نمود! این یعنی دین سازی آشكار؛ یعنی بازیچه قرار دادن مناسك و مظاهر دینی! این اقدام، یعنی فرهنگ سازی و فرصت
[ صفحه 181]
آفرینی تا آن مقدار گسترش یافته است كه آشكارا كعبه دیگری در برابر كعبه ساخته می شود و مناسك دیگری جایگزین مناسك حج می گردد!
این نكته اوضاع فرهنگی زمان حاكمیت حزب عثمانیه را گویا و رسا شفاف می كند؛ كه بنی امیه تا چه مقدار فرهنگ سازی كردند و تا چه مقدار دین خدا را بازیچه ی اهداف سیاسی و اجتماعی خویش قرار دادند!
ابن زبیر از كعبه و موسم حج بهره سیاسی می برد. افرادی را كه از بلاد اسلامی برای انجام حج به مكه رهسپار می شدند، به بیعت خویش وادار می ساخت. حتی بزرگان قریش مانند عبدالله بن عباس و محمد حنیفه را نیز بر بیعت خویش وادار ساخت؛ گرچه موفق نشد. [1] وی همین اقدام را در مورد مردم شام انجام می داد. افرادی را كه از شام برای انجام حج می آمدند به بیعت خویش وادار می نمود! [2] .
عبدالملك حاكم اموی برای حل این مشكل چاره جویی نمود. وی مردم را از رفتن به حج ممنوع ساخت و هنگامی كه با انتقاد مردم روبرو
[ صفحه 180]
شد، كه چرا از انجام واجب جلوگیری می كند، در پاسخ آنان اقدامی بی سابقه و عجیبی نمود. وی دستور داد ابن شهاب زهری این حدیث معروف را منتشر سازد، كه بار سفر تنها به زیارت سه مسجد بسته می شود؛ مسجدالحرام و مسجد نبوی شریف و مسجد بیت المقدس، لا تشد الرحال الا الی ثلاثة مساجد مسجدالحرام و مسجدی و مسجد بیت المقدس. [3] .
وی از این حدیث این گونه بهره برداری نمود كه مسجد بیت المقدس از نظر فضیلت همتای مسجدالحرام است! مردم به جای این كه به زیارت مسجدالحرام و كعبه بروند می توانند به زیارت مسجد بیت المقدس بروند! وی دستور داد بر روی صخره ای كه گفته می شود رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم از روی آن در بیت المقدس به معراج عروج نمودند، قبه ای بنا كنند و روی آن را بپوشانند و آن را به منزله كعبه قرار دهند! مردم را وادار ساخت بجای طواف دور كعبه به دور آن صخره طواف كنند! [4] این اقدام از چند جهت حایز اهتمام است.
نخست اینكه عبدالملك برای اقدام خویش در قدم اول فرهنگ سازی نمود و دستور داد همانند زهری حدیثی را در مورد فضیلت بیت المقدس منتشر سازد.
دو دیگر این كه رسما بیت المقدس و صخره یاد شده را جایگزین مسجدالحرام و كعبه نمود. در واقع كعبه دیگری برای دین مردم و انجام مناسك حج دست و پا نمود! این یعنی دین سازی آشكار؛ یعنی بازیچه قرار دادن مناسك و مظاهر دینی! این اقدام، یعنی فرهنگ سازی و فرصت
[ صفحه 181]
آفرینی تا آن مقدار گسترش یافته است كه آشكارا كعبه دیگری در برابر كعبه ساخته می شود و مناسك دیگری جایگزین مناسك حج می گردد!
این نكته اوضاع فرهنگی زمان حاكمیت حزب عثمانیه را گویا و رسا شفاف می كند؛ كه بنی امیه تا چه مقدار فرهنگ سازی كردند و تا چه مقدار دین خدا را بازیچه ی اهداف سیاسی و اجتماعی خویش قرار دادند!
[1] تاريخ يعقوبي، ج 2، ص 178.
[2] همان، ص 177.
[3] همان، ص 178.
[4] همان، ص 177 و 178.